Preek n.a.v. Jeremia 14 en Lucas 18,9-14 op zondag 27 oktober door ds. Antoinette van der Wel

Dit bericht is verlopen op 2019-12-27

Gemeente van onze Heer Jezus Christus,

Wat is bidden?

 

Een Farizeeër en een tollenaar, lopen samen de tempel in. Twee totaal verwijderde werelden komen schijnbaar toevallig op dezelfde plek in de gelijkenis die Jezus vertelt. Dat is natuurlijk het voordeel van een goed verhaal, je kunt het net even scherper zeggen, net even karikaturaler tekenen, zodat het voor ons helder wordt. En waar is God in de gelijkenis?

 

In de gelijkenis wordt vooral de Farizeeër afgeschilderd als een schijnheilig man. Hij klopt zichzelf op de borst. Kijk mij eens goed zijn. Al zijn zinnen beginnen met ik. Kijk mij eens geweldig zijn! Hij noemt zijn goede daden en keert de tollenaar zijn rug toe. Gelukkig ben ik niet als hij! Wat een opluchting, zo ben ik niet. Is dit bidden? Is dit een zoeken naar Gods aanwezigheid? Of verliest hij zich in zijn eigen successen?

 

Ook de tollenaar klopt zich op de borst. Zijn toon is er een van fluisterende overgave: God, wees mij zondaar genadig. Hij verlaat bevrijd en met opgeheven hoofd de tempel. Blijkbaar was het voor hem voldoende om onder ogen te zien wie hij was en kon hij op die wijze genade vinden bij God. Hij kan weer verder. Met zijn gewone leven of gaat hij als een veranderd man op pad? Hebben de woorden van de Farizeeër hem terug gebracht bij zijn roeping als gelovige?

 

Nu zou ik eenvoudig kunnen volstaan met u aan te raden te lijken op de tollenaar. Vol van zondebewustzijn of om het met een ouderwets maar mooi woord te zeggen, vol van ootmoed. Zo zijn we blijkbaar bedoeld. Als brave burgers die schuldbewust ons hoofd buigen en straks de kerk uit lopen. Maar dan doe ik de tekst ernstig tekort. De beide heren zijn weliswaar bedoeld als elkaars tegenpolen, maar misschien nog veel meer als dubbele spiegels voor u en mij. Ik vermoed namelijk dat we beiden in onze ziel dragen.

 

Het is te eenvoudig om te zeggen: Godzijdank ben ik niet als die Farizeeër! We moeten immers niet vergeten dat dat wat de Farizeeër doet, werkelijk veel meer was dan van hem werd gevraagd. Hij hoefde echt niet twee keer per week te vasten en tienden hoefde hij alleen maar te geven van koren, wijn en olie en niet van alles wat hij bezit. Hij doet veel meer dan volgens de Thora van hem wordt gevraagd. Waarlijk een goed mens zou je dus kunnen zeggen. Een mens die het verschil maakt in deze wereld. Mag hij daar misschien ook een beetje trots op zijn?

 

Wat zien we in de spiegel van de tollenaar? Breekbaarheid? Besef van falen? Machteloosheid? Zondebesef? Maar wat is dat eigenlijk, een zondaar? Het is een woord waar we wat huiverig voor geworden zijn. Te veel en te vaak zijn mensen weggezet als zondaar en veroordeeld, gewogen en te licht bevonden.

In de bijbel wordt zonde verbonden met het missen van je bestemming, niet met specifieke daden die zondiger zouden zijn dan andere. Een zondaar is een mens die niet tot zijn bestemming komt, die leeft in gebrokenheid. Een mens zoals u en ik. We willen gelukkig en goed en trouw zijn, maar soms lukt het gewoon niet, dan breekt het ons bij de handen af, dan blijken we toch zelfzuchtiger dan we dachten, hebben we er last van dat we niet worden gezien. We weten soms heel goed wat een ander nodig heeft, maar voelen ons niet altijd geroepen er iets aan te doen. We sluiten onze ogen, te veel ellende kunnen we niet aanzien. We lopen een straatje om. De tollenaar laat ons in alle bescheidenheid zien wat het betekent als je mens-zijn wordt vertroebeld door andere zaken. De tollenaar in ons heeft vele gezichten, zelfs eentje met Farizeese trekken. Soms kun je zoveel nadruk leggen op je zondigheid dat het bijna ijdel wordt.

Wat is bidden? Misschien wel dit:

In alle kwetsbaarheid God zoeken. Weten van tekort schieten, van zorgen die te groot zijn voor een mensenkind.

Wat is bidden?

Het niet kunnen laten God te zoeken, te verlangen naar zijn nabijheid. Te zoeken naar een woord dat richting geeft. Een taal die je verder helpt. Aangesproken worden in plaats van spreken.

Wat is bidden?

Met lege handen staan, kwetsbaar en verlangend. Waar ben je, God, in deze wereld die zo onherbergzaam lijkt, in ons geluk en ons verdriet, in ons dagelijks bestaan. Laat U zich vinden?

Wat is bidden?

Zoeken naar een God die geen vreemdeling blijft in ons midden, die geen reiziger is die voorbijgaat, maar die ons nabij is, die ons leven draagt. Wiens naam is: ik ben die ik ben, die nabij is!

Wat is bidden?

Speuren waar het koninkrijk al zichtbaar wordt. Vertrouwen dat God deze aarde niet aan haar lot over laat. In alle eenvoud op weg gaan. Vol vertrouwen het goede doen. Geloven dat wat je doet uitmaakt. Met opgeheven hoofd de wereld in. Doen wat je hand vindt om te doen, in het vertrouwen dat God genadig zal blijken, dat hij het niet kan laten zich over ons te ontfermen. Loslaten wat te groot voor je is.

Wat is bidden?

Vertrouwen dat God zijn naam uiteindelijk eer aan zal doen, dat hij niet loslaat het werk van zijn handen. Dat hij genade is en liefde, voor Jeremia en zijn volk, voor de tollenaar en de Farizeeër, voor mensen zoals u en ik.

 

Amen.